332

Bücheḍ S^t Laụrens y Deacon.
[§1] Pab oeḍ yn Rhüfein a elụid Sixtụs ac
20ef a aeth yr Yspaen ac ef a gafas yno
ḍaü o ụyr ieüaink vn a elụid Laụrens
ar ḷaḷ a elụid Vincent ac a oeḍynt ger=
aint iḍo ef ac ef a ḍoeth ac hụynt y Rü=
fain gyd ac ef. A Laụrens a drigoḍ yn
25Rhüfain ac ef a fü yn ḍeacyn yr Pab. ac
ef aeth Vincent yr Yspaen eilụaith ac y=
no y merthyrụyd Vincent. [§2] Ar amser
hụnnụ yr oeḍ Philip ynn Amherodyr yn Rhü=
fain a mab oeḍ iḍaụ yntaü a elụid Philip. ar
30rhain a gymersynt phyḍ Grist a bedyḍ a
hụynt a oeḍynt yn mentimio Cristonogion
ac yr Amherodyr hụnnụ yr oeḍ marchoc
a elụid

333


a elụid Deciụs. A rhyfel a oeḍ rhụng yr
Amherodyr a Phraink ac efe a yrroḍ
Philip ḍeciụs ai hoḷ boụer ef y daro
ụrth frenhin Phraink. A Deciụs a orfü
5ar y Phrancod ac ai kymheḷoḍ hụynt ynn
dyngedic y Amherodyr Rhüfain. Ac ef a ym=
hoelaụḍ tü a Rhüfain. / A phan glybü yr
amherodyr fod Deciụs yn dyfod adref gụedy
gorchfygü gụyr Phraink dyfod a orüc yr
10amherodyr ar gyferbyn Deciụs y dref a
elụid Verona yḍy faụrhaü ef a diolch
iḍo y gyụirdeb. / A phan ụelas Deciụs hyn=
ny balchio ynḍo y hün a meḍylio pa ḍelụ y
gaḷai ef vod ynn Amherodyr. / Ar nos hon=
15no dyfod a ụnaeth y marchoc meḷdigedic
hụnnụ y ystafeḷ Philip Amherodyr Rhüfein
ai laḍ ef yny ụely a thrannoeth trụy phals=
eḍ aḍaụeidion a rhoḍion maụr ef a droes
hoḷ ụyr yr amherodyr yn ụyr iḍo ef ac
20yno ef a vryssioḍ tü a Rhüfain. /[§] A pha
glybü Philip ieüank hynny ofni y brad
ar phalseḍ a orüc ef a rhoi cụbụl o dres=
sor y dad ef ai dressor yntaü y hün yr
Pab yụ cadụ ac y Laụrens. Ac erchi vḍ=
25ynt os y laḍ ef a ḍamụeiniae roḍi y tres=
sor hụnnụ yr eglụys ac yr tylodion ḷe y
gụelynt hụy fod yn elụisen. Eissioes pho
a orüc Philip ieüank rhac Deciụs. / A
phan ụelas y Seneḍụyr hynny myned
30at Deciụs a orügant hụy a gụneüthür
Deciụs yn Amherodyr. [§] Ac yna ymụrthod
a orüc ef ai gred ac ymlid y Cristonogi=
on ymhob ma ai ḷaḍ heb ḍim trügareḍ
ai dala ai

334


ai dala ai merthyry ac or diụeḍ merthy=
ry Philip Ieüank ac ymofyn o ḍeciụs
am dressor yr hen amherodyr a dala y
Pab a orüc o achos y fod yn Gristion ac
5yn cadụ yr enụedic dressor a gorchmyn=
nü myned ac ef yr carchar gụaethaf nes
iḍo ụneüthür aberth yḍy gaü ḍüụiaü hụynt,
a mynegi y dyụededic Dressor. / A phan /
ụelas Laụrens fyned ar Pab tü ar car=
10char myned a orüc Laụrens ar y ol gan
ḍyụedüd. / Vynhad paham yr ụyd ti ynn
gadel dy fab ar dy ol di? Ac yna y dy=
ụad y Pab ụrth Laụrens mae myned
megis gụr gụan y ryfelü yr oeḍ ef ac
15yno y deụi ditheü kynn penn y pümed
dyḍ y heḍiụ a rhyfelü yn gadarnach
heb ef no myfi ac ef a gayph dy gorph
di vyḍygoliaeth. o verthyroliaeth mụ ^ụy
noc a gaf i. / Ac ef a elụis Laụrens
20atto gan fynegi yn ḍistaụ iḍaụ iḍo ụneü=
thür dosbarth ar yr enụedic dryssor ac
yna ef a ymaelụyd a Laụrens ac ef
a aethbụyd ac ef at y Pab yr carchar
[§] Ac yna deisif[.] a orüc Laụrens gennad
25y fyned y geysio y tressor ac yụ ḍan=
gos vḍynt hụy y tressor digonaụl ac
a bery byth yn dragyụyḍ. / Ac yna y
giḷyngụyd Laụrens gan dybiaid y dyg=
ai ef y tressor y gyd. attyn hụy er ca=
30phel y vyụyd o hono ef. Sef a ụnaeth
yntaü myned y dy Gristonoges a oeḍ
yny dref yno a ḷaụer o Gristonogion
a thylodion

335


a thylodion ynghyd genthi a hi a roḍai
vḍynt gymaint ac ai gụassanaethai or
tressor hụnnụ ac iachaü y cleifion o bob ^{o bob}
clefyd ar a oeḍ arnynt yn enụ Iessü
5Grist a chasglü a oeḍ o dylodion yny dref
honno a rhannü y tressor rhyḍynt ^{Rhyngδynt} ond
a ossodassai meụn gụresgin yr eglụys my=
ụn küḍfae. a dyfod o Laụrens ar hol dy=
lodio yny ol gar bronn Deciụs a dangos
10iḍaụ yr enụedic dylodion a dyụedüd ụrth=
aụ. Gụelụch fal dyma dryssor Iessü +
Grist mụyaf ac anụylaf gantho ef. [§] Ac
yno y rhoḍed ef myụn cadụraeth Hip=
politụs ac yḍ aeth Hippolitụs ac ef ad=
15ref gyd ac ef ḷe ir oeḍ ḷaụer o Iḍeụon
yngharchar. Ac yna yḍ erchis Hippolitụs
y Laụrens ḍangos iḍaụ ef y tressor. Ac
yna y dyụad Laụrens os ef a gredai yr
Iessü Grist y dangossai ef y tressor yḍaụ
20ef a barhai byth. / Ac y dyụad ynteü y
gụnai ac y credoḍ ef a hoḷ dylụyth y dy.
A Laụrens ai bedyḍioḍ hụynt yn Gristo=
nogion. / Ac yna y dyụad Hippolitụs y
gụelai ef yr aụr honno eneidiaü y gụir ^r=
25ioniaid yn ḷaụen yny nef. /[§] Ac yno y
danfones Valerian y chụaer at Hippoli=
tụs gan erchi iḍo ḍyfod a Laụrens atto
ef. Ac y dyụad Laụrens ụrth Hippoli=
tus aụn ni yn daü ynghyd. Canys y mae
30gụlad nef yn baraụd y ni. Ac yna yr
aethant yḷ daü at Valerian. Ac yr
archoḍ Valeriā

336


archoḍ Valerian vḍunt hụy aḍoli ac ophrụm
yr gaü ḍüụ. / Ac y dyụad Laụrens yna
Pa vn deilyngaf y aḍoli ai yr neb a ụnaeth
pob peth ai yr neb a ụnaethbụyd? / Ac y=
5no digio a orüc Valerian a Deciụs a
gorchyynn y faeḍü ef yn noeth ac ys=
cyrsiaü clymoc, a dụyn gar y fronn ef
bob rhyụ ḍechymyc a barai ef y ụneuthyr
y boeni y Cristonogion. Ac y dyụad ụrth
10Laụrens. Os ty di a aḍola yn Düụiaü ni
ti a gai ras ath gadụ rhac y poenaü hy
y gyd. / Ac yna y dyụad Laụrens ụrth
yr Amherodyr. Ty di gi creülon y bụyd
yna a ḍeụisais i er ys laụer dyḍ y gaphel. /
15Ac y dyụad Deciụs. Os hụnnụ yụ yr bụyd
a chụenychaist di ple mae y kefeiḷon
a vynny di y fụytta yr vn bụyd yna gyd
a thi? / Yna y dyụad Laụrens ụrth yr
Amherodyr. Nid ụyd ti abyl nac or vüch=
20eḍ nac or bụyd hunnụ fal y darpary
ti gael y gụahaụḍ ^{gụaụd} hụy vn ụaith. Ac
yna digio a orüc Decius a gorchmyn=
nü y güraụ a phynn cloppaon ac a
hayrn brụd ụrth y ystlyssaü ef. Ac yna
25y dyụad Laụrens. O Iessü Grist Düụ
ar yr hoḷ ḍüụiaü trügarhaa ụrthyf i
dy ụassanaethụr di, ac ni ụedais di er
i oed ac nis gụadaf byth. Ac yna y
paroḍ Deciụs y güro ef ailụaith. Ac
30yna y dyụad Laụrens. Arglụyḍ Iessü
Grist kyme[.]

337


Grist kymer fy yspryd attad ti. Ac yna y
clybü ḍecius lafar yụch y benn ef yn dy=
ụedüd. Laụrens rhaid y ti ḍiodef ḷaụer
o boenaü etto kyn delych di o ḍyna. / Ac
5yna y dyụad Deciụs chụi ụyr Rhüfain
pany chlyụch yr ysbrydion drục yn ym=
ḍiḍan ac efo yn yr ụybyr ac yny gyng=
hori ef. / Ac yna y gorchmynnoḍ Deci=
ụs y güro ef yn ḍa drachefen. ac feḷy
10y gụnaethant hụy. /[§] Ac yna chụerthin a
orüc Laụrens a diolch y ḍüụ hynny a
dyụedüd dros yr rhai a oeḍynt yn sefyḷ
o bob tü iḍo ef. / Ac yḍ oeḍ marchoc yno
yn sefyḷ a elụid Romanụs a gredoḍ yr
15Iessü ac a ḍyụad ụrth Laụrens. Mi a
ụelaf Angel yn sefyḷ gar dy vronn di
a ḷiain yn sychü dy archoḷaü ath ụaed. /
A mi a erfynniaf y ti na ad fi ar dy ol
yma ac o barthed Iessü caphel fy medyḍio. /
20Ac yna trụy orchymy Deciụs y torred
y benn ef Ac y dyụad Deciụs ụrth
Laụrens. Y nos heno a dreülafi y ti
yn boeni Ac y rhoḍed Laụrens ynghad=
ụraeth Valerian ac y cafas Roman=
25us kyn torri y benn ysten briḍ yn ḷaụn
dụr ac a doeth a hi ac ai rhoes yn ḷaụ
Laụrens ac ai bụrioḍ Laụrens ar benn
y marchoc y dụr hụnnụ ac ai bedyḍioḍ
ef veḷy. [§] A phan nosses ef a ḍoethbụyd
30a Laụrens gar bronn Deciụs ac ef a
ḍyụad ụrth Laụrens. ḷyma y nos y
cai di
ef

338


cai di amryfaelon boenaü oni throi di or
phyḍ yr ụyd ti ynḍi. / Ac yna y dyụad
Laụrens. Vy nos i y syḍ olaü ac eglür
yny nef ac y titheü yn dyụyḷụch. / Ac
5yna y gorchmynnoḍ Deciụs ḍụyn atto
ef y gụely hayarn ac y dücpụyd yr
alch vaụr ac y rhụymụyd Laurens yn
hoeth arni ac y kynneüụyd tan dani
ac y guasgụyd corph Laụrens ụrthi
10a phyrch heyrn. / Ac yna y dyụad Laụ=
rens ụrth Valerian. Dy dan glo di ysyḍ
laụenyḍ y mi ac y titheü yn boen dragy=
ụyḍaụl. / Ac yna y dyụad Laụrens o ḍi
ar yr alch ḷe yḍ oeḍ yn rhostio ụrth yr
15Amherodyr. O drüan y mae yr ystlys
yma yn ḍigon bụytta ef, a thro yr yst=
lys araḷ y bobi. / Ac yna y gadeụid y
farụ gorph Laurens ac yr aeth De=
ciụs a Valerian yụ ḷys y hünain: ac
20y doeth Hippolitụs ac y cyrchoḍ ef gorph
Laụrens yn ḷedrad ac y kyueirioḍ ef
a ḷyssieü ac ireidieü ac y claḍụyd ef yn
y ḷe y gụnaeth ef lauer o ụrthiaü /[§] ac
y mae yn Rhüfain yn yscrifennedic fod
25yn Rhüfain Vstüs a elụid Ystyphan yr
hụnn a gymerai ụabron er rhoḍi kam
farnaü. Ac ef a ụnaeth hynny yn vyn=
ych. ac ef a ḍüc dri o dai o ḍiụrth eg=
lụys Sant Laụrens a garḍ o ḍiụrth
30eglụys S^t Agnes ac or diụeḍ marụ
a fü yr Vstüs yna myned a ụnaethbụyd
ai enaid

339


ai enaid gar bronn Düụ y gymryd y farn
Ac fal yr oeḍ ef yn myned ef a ụelai
S^t Laụrens ai laụ yn ymafael ai
vraich ac yny guasgü hyd pan glyụei ef
5hi yn ḷosgi fel pei bai ar y tan. Ac a ụel=
ai S^t Agnes yn troi y hụyneb o ḍi urtho
ef ac vn or gụyr y rhoessai ef gam
farn yny erbyn yn rhoḍi barn arno ynt=
eü gan ḍatcan iḍo ef ụerthü gụirioneḍ,
10y varnü yntaü at Siụḍas vradụr a
ụerthassei yn harglụyḍ ni. / Ac yna ef
a ụelai Vair yn myned ac yn amhụeḍ ^{ymanhêdd}
a S^t Laụrens ac a S^t Agnes faḍaü
iḍo ef oi rha hụy. / A hynny fü ụir
15faḍeü iḍo. A Mair yn erchi yr enaid
fyned ir corph eilụaith ac feḷy y gụna=
eth ac y cyfodes y corph y vynyḍ ac a
aeth at baụb ac y gụnaethoeḍ yny her=
byn ac a roḍes i da vḍynt ailụaith hyd
20y gaḷoḍ ac ef a archoḍ vaḍeüaint y
eraiḷ ac ef ai cafas. Ac yr oeḍ y vraich
a ụasgassei S^t Laụrens yn ky ḍüed
ar glo tra fü ef vyụ ac ymhe deg
niụarnaụd ar hügain y bü farụ ef ac
25yr aeth y enaid ir nefoeḍ. /Finis