Introduction Edited text Manuscripts Cymraeg

3. Canu i Ddewi

edited by Ann Parry Owen

⁠J 111, col. 1186–92

Notes
A compendium of texts copied between c.1382 and c.1410, mainly by Hywel Fychan ap Hywel Goch of Buellt, who copied this poem. Hywel Fychan worked under commision for Hopgyn ap Tomas ab Einion of Ynysforgan near Swansea. Canu i Ddewi is found amidst other religious poems by Poets of the Princes. John Davies added corrections and variations to the text after comparing it with the copy he had made of the Hendregadredd Manuscript version in his ‘Liber A’, BL 14869.

The transcription
• It is often difficult to decide whether there is a space between words or not. J. Gwenogvryn Evans used a half-space in his transcription in R to denote a smaller space than usual. It was the scribes usual practice to attach some pronouns, relative pronouns, conjunctions and prepositions to the word that followed without a space.
• It can be difficult to distinguish between minims (ui, ni, m, &c.) and between c and t; b and h; b and v.
• There are three different types of a in the text – the capital letter, the lower case letter, and a lower case letter which has been enlarged. The first is transcribed as an upper case letter, and both others as lower case.
• The red and blue inks of the manuscript have been reproduced in the transcription. Apart from the first letter of each caniad, the red or blue ink has been added to letters that had already been written with the usual black ink.
• The numbers \1\, &c., denote the corresponding line number in the edited text.



col. 1186
Canu y dewi agant gỽynnuard brecheinyaỽc -
\1\ Amrodho douyd dedwyd deweint. \2\ aỽen
15gan bylgein1 The deletion signs are in a later hand. {awel} pan del pylgeint. \3\ awyd
boet kyfrỽyd {kyfraith} bardoni.- \4\ kynnelỽ adeỽi
y deukymmeint. \5\ Nydyly corn med keinyon
medweint. \6\ bard ny wypo hỽnn hynny dy
geint. \7\ nyt ef y kanaf can digyoueint –
20vym mryt.- \8\ namỽyn mi aepryt kywyt
kywreint. \9\ Ys mỽy ykanaf kynno hene
int.\10\ canu dewi maỽr amoli seint.
\11\ Mab sant syỽ gormant. gormes seint
niat.- \12\ nalletrat yn rat rỽyt ysgereint.
25\13\ Yssit rat yny wlat a mab {d}1 The deletion signs are in a later hand. ameint. \14\ ygky
uoeth dewi diueuel gereint. \15\ arydit
heb ofut heb ofyn amgen.- \16\ heb oual kynn
henn kylch ybeneint.- \17\ Onyt bleyd a dre
yd trỽy y wythneint.1 The deletion signs are in a later hand. \18\ neuhyd goruy
30nyd reỽyd redeint. \19\ Ef kymerth yrduỽ
diodeuieint yntec.- \20\ ar donn acharrec
achadỽ y vreint. \21\ achyrchu rufein rann
gyreiuyeint. \22\ agỽesti yn efrey gỽst di
amreint. \23\ agodef paluaỽt dyrnaỽt
35trameint. \24\ ygan uorỽyn divỽyn di
wyl ydeint. \25\ dialwys peirglỽys pergig
dyfynneint. \26\ ar nylas llosget lluoed
llesseint. \27\ Dyrchafỽys brynn gỽynn
breinyaỽl y ureint. \28\ yggỽyd seint
40mil maỽr aseith ugeint. \29\ archafael
kaffael gan westeiuyeint. \30\ dyrchafwys
dewi breui ae breint


col. 1187
\31\ Y vreint ỽrth y vryt y vreinaỽc {yssydd}\32\ ae
eluyd ynryd ynriedaỽc. \33\ ar Iwer
don wlat ys rat rannaỽc. \34\ ardeheu ef
bieu aphebidyaỽc. \35\ aphobloed kymry a
5gymmer attaỽ. \36\ ac aryd ynllaỽ llỽyr dei/
thiaỽc. \37\ Tra{|}el2 Trael, and a later hand has added a vertical line to separate the conjunction and the verb. yn erbyn yrparth uodaỽc.
\38\ padric aeluoed yn lluossaỽc. \39\ ac ef an
gỽrthuyn nat ofynaỽc. \40\ ar trugared
duỽ ar trugaraỽc. \41\ agaro dewi da di/
10ofreidyaỽc. \42\ a c agaho3 The underscore denoting deletion is in a later hand. aekaro ual kara/
daỽc. \43\ agaro dewi ual4 There is faint line under garo dewi and around ual in a later hand; probably not intended as a deletion sign. deu eiryaỽc nauit.-
\44\ nacharet nallit nalleidyr difyaỽc. \45\ aga/
ro dewi diofredaỽc. \46\ caret offeren len laỽ
eraỽc. \47\ agaro dewi da gymydaỽc. \48\ caret
15ymwaret ac yghenaỽc. \49\ A garo dewi
ual difudyaỽc doeth.- \50\ rygelwir ef yn
doeth yngyuoethaỽc. \51\ Deu ychen deỽi
deu odidaỽc. \52\ dodyssant hỽy eu gỽarr
danr garr kynaỽc. \53\ Deu ychen dewi
20arderchaỽc oedynt.- \54\ deu garn ager
dynt yngyt breinaỽc. \55\ yhebrỽng anrec
ynredegaỽc. \56\ y lascỽm nyt oed trỽm
tri urdassaỽt. \57\ E-dewit bangu gu ga/
rỽynnaỽc. \58\ ardeu ereill vreisc y urech
25einaỽc. \59\ Bandel gouyn arnam ni ry/
bydỽn ofynaỽc. \60\ rac gormes ketyrn
cattybrunaỽc. \61\ ar duw a dewi deu niue/
raỽc. \62\ yt gallỽnn pressen p’ssỽyl uoda
ỽt AmeN
30\63\ Breinyaỽl vyth uydaf pandelwyf
eno.- \64\ ny byd ynebro abryderỽyf.
\65\ Gỽelafi offeireit coetheit cannhỽyf.
\66\ canaf eu molyant meu ydelỽyf -
\67\ Gỽelaf wir ynllỽyr allewenyd m{a}ur:-
35\68\ achllen3 The underscore denoting deletion is in a later hand. uch allaỽr heb allu clỽyf.
\69\ Gỽeleisy am ucher uchel eurỽyf.
\70\ agỽraged rianed rei agarỽyf -
\71\ Gweleisy glas ac urdas urdedic haelion
\72\ ymplith detwydyon doethon doethỽyf.
40\73\ Ymplỽyf llann dewi lle auolỽyf.
\74\ yt gaffỽyf y barch kynn ysarchỽyf


col. 1188
\75\ Ac o bleit douyd diheuuard ỽyf. \76\ ac nar5 The n has been deleted by a later hand.
naỽd dewi y dihangỽyf. \77\ a digoneisy o
ygglỽyf diuri.- \78\ yduỽ adewi ydiwyckỽyf.
\79\ kanys dichaỽn dewi nysdiolchỽyf. \80\ gỽna
5et eiryolet ym am a archỽyf.
\81\ ARchaf rec yndec adigeryd ỽyf.- \82\ y
erchi ymrỽyf rỽyd gerennyd.
\83\ y duỽ gysseuin dewin douyd. \84\ ac y
deỽi wynn wedy douyd. \85\ Deỽi maỽr
10mynyỽ syỽ syỽedyd. \86\ adeỽi breui gyr
y broyd. \87\ adeỽi bieu balchlann gyuelach
\88\ lle mae morach amaỽr greuyd. \89\ A
deỽi bieu banngeibyr yssyd.- \90\ meidrym
le aemynnỽent yluossyd. \91\ a bangor
15esgor a bangeibyr hennllann.- \92\ yssyd
yrclotuan yrclytywyd. \93\ a maenaỽr dei
ui dioruynyd. \94\ ac aber gỽyli bieu gỽ
ylwlyd. \95\ a hen vynyỽ dec o tuglennyd
aeron.- \96\ hyfaes y meillyon hyfues6 The u has been deleted by a later hand.
20goedyd. \97\ llannarth llann adneu llan
neu llywyd. \98\ llanngadaỽc lle breinhy
aỽc rannaỽc rihyd. \99\ Nys arueid ry
uel llann uaes lle uchel. \100\ nar llann yn
llywel gan neb lluyd. \101\ Garth bryngi
25brynn dewi digewỽilyd. \102\ athrallỽng
kynnvyn keyr y dolyd. \103\ A llann deỽi
ycrỽys llocaỽt neỽyd. \104\ a glasgỽm ae
eglỽys gyr glas uynyd. \105\ Gỽydeluot ar
uchel naỽd ny echỽyd. \106\ kreic ur{u}na
30dec yma tec y mynyd. \107\ ac ystrat nyn
hit aerydit ryd. \108\ Rodes duỽ douyd def
nyd oe uoli.- \109\ dewi ureui vrenhin llew
enyd. \110\ Ragor maỽr uch llaỽr rac lluos
syd. \111\ penn argynan conet cret abedyd.
35\112\ abot [..]gylchyn kylch yueyssyd. \113\ hae
lo athiryon athec dreuyd. \114\ agỽerin a
gỽirodyd. \115\ agoruot gỽaret lliwet
llonyd. \116\ llỽyth daniel aruchel euheue
lyd. \117\ Nyt oes yn kadỽ oes amoes am
40 [ ]yd. \118\ llyth maryet maỽrwedus
[ ]yd. \119\ gỽell pob un dyuun deỽr
noegilyd.


col. 1189
\120\ andeỽr andiffer andiffyn uyd. \122\ adewi angwe
ryt rac kryt keryd pechaỽt.- \123\ ymaes maesta
ỽt dydbraỽt dybyd. \124\ adewi ae goruc gỽr biei
uyd. \125\ magna uab ynvyỽ ae uarỽ deudyd.
5\126\ Adewi rywelat yny rihyd. \127\ val kyfliỽ aheul
hỽyl ysplennyd. \128\ Yssit ydewi da gyweithyd.
\129\ ỽrth wann achadarn achadỽ yprydyd. \130\ ac i
daỽ y mae ual ydetwyd. \131\ detwydyon breui
yny broyd.
10\132\ OVedru canu coeth anrec yhael.- \133\ kefeis
y archauael kaffafy ostec. \134\ ogyrchu
breui breint ehedec. \135\ dim gorden yn llawen
llaỽer gostec. \136\ Y uoli dewi da gymraec ehofyn.-
\137\ ouod bryt abronn obrydest chỽec. \138\ O bry{dde}st dy
15llest dull ychỽanec. \139\ y vreui adewi doeth gym
raec. \140\ diogel y naỽd yr neb aekyrcho.- \141\ diogan
y vro diogywec. \142\ Rac creireu dewi yt gryn
groec. \143\ Ac Iwerdon tiryon tir gỽydelec. \144\ O
garaỽn gan iaỽn gan ehoec. \145\ hyt ardyỽi
20auon uirein athec. \146\ Or llynn du llet uu llit
gyhydrec. \147\ hyt ar tỽrch teruyn tir acharrec.
\148\ Dodyỽ ydewi deheubarthec beir.- \149\ ydial ual
diweir dỽyn ywarthec. \150\ Dothyỽ ydewi yn
heuec \151\ gan borth duỽ. porth dynyndiatrec.
25\152\ Dothyỽ ydewi diffreityat tec. \153\ rys maỽr
mon wledic reodic rec 
\154\ RYmedylyeisy hynn yhonni. urdaỽl y
\155\ vrdas anueitraỽl.- auedyr rodi. rỽyf
\156\ radeu bieu beird yỽ uoli. \157\ allenallyfreu arlle
30bali. \158\ Pandeuth offreinc ffranc oeerchi.
\159\ yechyt rac cleuyt rac klỽyf delli. \160\ Wynepclaỽr
didaỽr dim nywelei. \161\ Pessychỽys tremỽys trỽy
uod dewi. \162\ Merch brenhin dwyrein doeth y
ureui. \163\ aphryt agỽeryt ygyt ahi. \164\ ỽrth glyỽet
35dahet tyghet deỽi. \165\ aeuuched wiryoned wiryon
ynni. \166\ ael ymbedraỽt mynnỽent dewi. \167\ nyt
a yn uffern benn gỽern boeni. \168\ apheulin a
pheunyd yggorweli. \169\ y geissaỽ diffryt ydeerỽi.
\170\ Ny allỽys gỽerin gwaret idi. \171\ hyt pan y gỽa
40raỽt gỽirion dewi. \172\ ar adar aeharoei. \173\ nyt arho
ynt ỽy neb namwyn dewi. \174\ Acef aedyduc oll heb


col. 1190
eucolli. \175\ yn vn ysgubaỽr uaỽr ar llaỽr llenwi.
\176\ pan ryuel arwysc ffichti. \177\ ros eluyd pob keluyd
geilỽ dewi. \178\ agỽyrtheu aoruc gỽerthuaỽr dewi.
\179\ bu obeith kanweith kynnoe eni. \180\ Danuonet
5idaỽ didan berchi. \181\ onef dec adef adỽyn westi.
\182\ allaỽr dec nyeill dyn disgỽyl arnei. \183\ ychwanec
kyuoeth creuyd peri. \184\ Credỽch aglywych kedỽch
dewi. \185\ ynychllaỽ allu byt gyt achỽi. \186\ ar uagyl
eur yphenn ffoỽch racdi. \187\ val rac tan tost yt wan
10tyst duỽ idi. \188\ arureich ureisc \189\ ae vrynn. gỽynn.-
uchaf uchel beri. \190\ ar llech dec dros wanec athros
weilgi. \191\ ae dyduc dybu duỽ ỽrth y throssi. \192\ ac nat
vo yny uro breint atheithi. \193\ eithyr trimỽc yn
amlỽc oeamlennỽi. \194\ avynnduỽ dybyd byth ỽy
15voli. \195\ a uynno nodet kyrchet dewi.
\196\ Duỽ auolaf yr eiryolet ym.- \197\ kany allafy
dim heb duỽ trinet. \198\ Dewi ynehang yn
rann rỽydget. \199\ ac yn yg diedig dewi waret.
\200\ Dewimaỽr ar y mor mynych nodet. \201\ ry gel
20lwir ar y tir rac diwrthret.7 There is a dot beneath the h in diwrthret. \202\ agỽesti ydei gỽ
estei rodet. \203\ ar bop sant gormant geugant
gonet. \204\ Adewi ae treidỽys tros dytwet eluyd.
\205\ arseint sywedyd detwyd tyghet. \206\ Ac y vynyỽ
ethỽyf eithaf dyuet. \207\ atheyrned ethynt athe
25yrnget. \208\ ar uab nonn haeluronn hawd ogonet.8 In the margin in a later hand (not the same as the other later hand) is dewi v[ ] nonn y [ ] vab sant [ ] y dad.
\209\ ar dewi uab sant syndal dudet. \210\ Dewi maỽr
mynyỽ mat ygỽelet. \211\ penn argynnan
bedyd creuyd achret.
\212\ Nychronnes rodes radeu. wallofyat.-
30\213\rudeur adillat uat verthideu. \214\ny cheff
it gan naf nac oe eneu. \215\nychaffat gỽr{th}eb
namyn gỽyrtheu. \216\ Gỽrthebet hyget y hygl
eu gerdaỽr.- \217\gỽyrthuaỽr briodaỽr briaỽt
dedueu. \218\ Ordaỽ llyghes drom trỽm ygeireu.
35\219\y geissaỽ kymraỽ kymryt preidyeu. \220\rỽng
mynyỽ armor maỽr adroeu. \221\auyd.- ar yeu
llywyd lliỽ dyd goleu. \222\ Collant arllygeit ar
eneidyeu. \223\ny welant nalliant nac eu llog
eu. \224\achyghor awnant achennadeu. \225\y hebrỽg
40idaỽ ebrỽyd dretheu. \226\ Trydypla wydyl avlỽyd
diheu. \227\tri dybud mynyỽ mynaỽc bieu.


col. 1191
\228\ Peusydỽys trefynỽys diffỽys trefyneu. \229\ ynam
gant hodnant ormant oreu. \230\ O anuod bora bu
diameu. \231\ ydeuth ef y uynyỽ syỽ synhỽyreu.
\232\ kessỽyt kythreulaeth gwaeth gỽeithredeu. \233\ ny
5allỽyt a uynnỽyt methlỽyt ỽynteu. \234\ Ellyg
hwys gỽraged eugỽregysseu. \235\ rei gỽynnyon
noethon aethan uadeu. \236\ Yggỽert yggỽrthwa
reu gỽyrth aoreu. \237\ kertassant gan wynt arhynt
agheu. \238\ Edewis padric drwy dic dagreu. \239\ llone/
10it llech llauar hygar hygleu. \240\ pan aeth
y Iwerdon ywyrth ynteu. \241\ ac eigyl racdaỽ draỽ
drathonneu. \242\ aduỽ ae mynnỽys mynyỽ ydewi.-
\243\ kynn geni yn ri enryuedeu. \244\ panbregethỽys
hael bregeth oreu. \245\ valcorn yt glywit gloyỽ y
15eireu.
\246\ Kyn syrthei vrỽynen arurynneu. o nef.-
\247\ nefoed y gadeu oehanodeu. \248\ nysyrthei yr
llaỽr uaỽr uilltireu. \249\ namyn ardyn urdaỽl vr
dynt seinyeu. \250\ adewi oed bennaf orpennaeth
20eu. \251\ aduỽ yngỽybot ydeuodeu. \252\ Ac ef oed uch
af yryndechreu. byt.- \253\ aheuyt kerdynt ygyt
aninheu. \254\ Dewi differỽys yeglỽysseu. \255\ dicho
nes rac gormes gormant greireu. \256\ aphynna
ỽn dewi aephynnhonneu llaỽn.- \257\ llawer un
25ratlaỽn ffrwythlaỽn ffrydyeu. \258\ ac ol yuarch
aeol ynteu. \259\ ys atwen y maen y maen ell deu.
\260\ yssit hynn arurynn gỽynn goleu. uchel.-
\261\ gan ochel drycoed drycweithredeu. \262\ Mynogi
apherchi apharch beinckeu. \263\ yneglỽys a
30chynnỽys achannhwylleu. \264\ Yssit gyuedach
gangyuedeu. \265\ acharu duỽ yndrech no phen
naetheu. \266\ Yssit gan unbyn unbarch dynolya
eth. \267\ yssit unbennaeth. yssit9 The underscore (deletion) is in a later hand. unbennesseu.
\268\ yssit escob llary uch alloryeudewi.- pym all
35aỽr \269\ breui breint yrseinheu. \270\ Ac y uoli dewi
dothỽyf yr deheu. \271\ poet doeth uon amclyỽ am
gỽerendeu.
\272\ YGỽr auolaf gỽir ogoned. \273\ nywnaeth
nagỽaeth nagỽythloned. \274\ Namyn o
40bell dy gymell gỽell gỽiryoned. \275\ adygynnull
seint yny sened. \276\ seint angaỽ allydaỽ llu edrys
sed.


col. 1192
\277\ seint lloegyrwys ac iwys aseint y gogled.
\278\ seint manaỽ ac anaỽ ac ynyssed. \279\ aseineu poỽ
ys pobyl enryued. \280\ Seint Iwerdon amon a
seint gỽyned. \281\ seint {dyfneint} acheint a chynnadled.
5\282\ seint brecheinyaỽc bro hywred.10 There is an insertion symbol in a later hand following hywred. \284\ aseinheu
pressent worment tired. \285\ Dybuant ygyt
ynunorsed. \286\ y ureui ar dewi da y uuched. \287\ Y
gymryt dewi dygymroded. \288\ ynbennaf yn dec
kaf or teyrned. \289\ Ordigonyssam ni gam o
10gymared. \290\ kyuodỽn archỽn arch diommed.
\291\ drỽy eiryolet dewi aduỽ aued. \292\ gỽae anat
gwennwlat gỽedy masswed. \293\ Drỽy eiryolet
meir mam ratloned. \294\ amihagel maỽr ym
pob aỽrued. \295\ Dycheuer vydỽn ny lu amylary
15ed. \296\ dyrcheuer vydỽnn ninheu amdrugared.

1 The deletion signs are in a later hand.

2 Trael, and a later hand has added a vertical line to separate the conjunction and the verb.

3 The underscore denoting deletion is in a later hand.

4 There is faint line under garo dewi and around ual in a later hand; probably not intended as a deletion sign.

5 The n has been deleted by a later hand.

6 The u has been deleted by a later hand.

7 There is a dot beneath the h in diwrthret.

8 In the margin in a later hand (not the same as the other later hand) is dewi v[ ] nonn y [ ] vab sant [ ] y dad.

9 The underscore (deletion) is in a later hand.

10 There is an insertion symbol in a later hand following hywred.